وقتی هویت فرهنگی جامعه - به هر دلیلی - از دست برود یا از هم بپاشد ، یگانگی اجتماعی نیز از دست می رود . برای باز یافتن هویت فرهنگی موثر ، یگانگی اجتماعی لازم است . یگانگی اجتماعی به برداشت و تلقی واحد از تاریخ ملی ، علایق مشترک و ارزش های آن جامعه بستگی دارد . هویت اجتماعی و سیاسی ایران در طول تاریخ با دین آمیخته بوده است به طوری که ملیت ایرانی با دین شناخته می شود . بنابراین برای مطالعه پیرامون عوامل و موانع توسعه نقش دین نیز باید مشخص گردد .
در جامعه دین سالار، قوانین اجتماعی که اصولا توافقی عقلی ، نسبی، متغیر و با اراده جمعی است . بر اساس اطول و فقه دینی که معیاری است ایمانی ، مطلق ، لایتغیر و با قدرت فردی شکل می گیرد .در چنین جامعه ای ، حکومت مشروعیت خود را نه بر رضایت مردم بلکه بر ادعای مشیت الهی بنا می نهد . جامعه ای که در آن دولت مذهبی اعمال قدرت می کند ، آزادی بیان را محدود می سازد و خلاقیت انسانی را سرکوب می کند . یگانگی دولت و مذهب به خلق قدرتی متمرکزتر و مطلق تر منجر می شود ، مسئله ای که به ایجاد مانع در برابر عقلانیت انسانی ، سکولاریسم ( رستارگرایی ) اجتماعی و پلورالیسم ( کثرت گرایی ) سیاسی، یعنی سه عنصر بنیادین تمدن مدرن می انجامد .
اصولا ادغام دین و دولت در اسلام با مسیحیت مقایسه شده است . در مورد این مقایسه دو دیدگاه وجود دارد . نخست ، نظریه غالب مبنی بر اینکه رابطه دین و دولت در اسلام متفاوت از مسیحیت است . در حالیکه در مسیحیت ، کلیسا و دستگاه حکومتی از آغاز هویتی جدا از یکدیگر داشتند ، در اسلام این دو از آغاز یکی بودند . زیرا نخستین کلیساهای مسیحی ، نوعا" نهادی شهری ( مدنی ) بودند که مورد حمایت سنت های رومی قرار داشتند . خردگرایی ، یا محاسبه همه جانبه رفتار، از جمله رفتار مذهبی ، بیشتر با زندگی شهری آمیخته بود تا با زندگی روستایی که زندگی در آن در معرض مخاطرات طبیعی قرار داشت .
ماکس وبر می نویسد که تمایلات خردگرایانه در مسیحیت مربوط به عقلانیت ناشی از مناسبات صنعت و تجارت است ولی اشتغال به کار کشاورزی فاقد این ویژگی است . این در حالی است که اسلام در جامعه ای عقب مانده ، محیطی خشک و کویری و مناسباتی قبیله ای طهور کرد تا به نیازها و علایق قبایل عرب که عمدتا به شکل بادیه نشینی زندگی می کردند پاسخ گوید .
بسیاری از اصولی که اسلام تاکید کرده و جزو خود درآورده از سنن باستانی عربند که در اسلام ( به صورت احکام امضایی ) تهذیب و شخصیت تازه یافته اند . احترام به کعبه و زیارت آن ، سنت قدیمی عرب است و هکذا بسیاری از احکام و آداب خود حج . بنابراین عادات دینی چه در غرب و چه در شرق تجربه های زمینی اند ، نه آسمانی ، پس قابل تغییرند .
برگرفته از کتاب دکتر کاظم علمداری " چرا ایران عقب ماند و غرب پیش رفت؟ "
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر