شب يلدا ، شب زايش خورشيد
دير زمانی است كه مردمان ايرانی و بسياری از جوامع ديگر، در آغاز فصل زمستان مراسمی را برپا می دارند كه در ميان اقوام گوناگون، نامها و انگيزه های متفاوتی دارد . در ايران و سرزمين های هم فرهنگ مجاور ، از آغاز شب زمستان با نام " شب چله " يا شب يلدا "نام می برند كه همزمان با شب انقلاب زمستانی است . به دليل دقت گاه شماری ايرانی و انطباق كامل آن با با تقويم طبيعی ، همواره و در همه سالها ،انقلاب زمستانی برابر با شامگاه سی ام آذرماه و بامداد يكم دي ماه است . هر چند امروزه برخی به اشتباه بر اين گمانند كه مراسم شب چله برای رفع نحوست بلندترين شب سال برگزار می شود ؛ اما می دانيم كه در باورهای كهن ايرانی هيچ روز و شبی ، نحس و بد يوم شناخته نمی شده است. جشن شب چله ، همچون بسياری از آيين های ايرانی ، ريشه در رويدادی كيهانی دارد .
شب يلدا يا شب چله ، آخرين شب آذرماه، نخستين شب زمستان و درازترين شب سال است . ايرانی ها اين شب را جشن می گيرند . اين جشن حتی در زمان حمله مغول و تركان بی تمدن هم برگزار می شد . يلدا و جشن هايی كه در اين شب برگزار می شود ، يك سنت باستانی است و پيروان ميتراييسم آن را از صدها سال پيش در ايران برگزار می كرده اندۀ در اين باور ، يلدا روز تولد خورشيد و بعدها تولد ميترا يا مهر است .
از آنچه كه از منابع و متون كهن بر می آيد ، يلدا زادروز ايزد مهر يا ميتراست . ايزدی كه در كيش ميتراييسم پرستش می شد و اين دين ، يكی از تاثير گذارترين مذاهبی بود كه نخست در شرق و بعدها در غرب و در دين مسيحيت رد پای بسياری از خود به جای گذاشت.
ريشه كلمه يلدا متعلق به زبان سريانی است و به معنای تولد يا ميلاد است . در برخی منابع آمده است كه پس از مسيحی شدن روميان ، سيصد سال پس از تولد عيسی مسيح ، كليسا جشن تولد مهر را به عنوان زادروز عيسی پذيرفت ، زيرا زمان دقيق تولد وی معلوم نبود . در واقع يلدا يك جشن ايرانی است و پيروان ميتراييسم آن را از هزاران سال پيش در ايران برگزار می كرده اند . وقتی ميتراييسم از تمدن ايران باستان به ساير جهان منتقل شد ، در روم و بسياری از كشورهای اروپايی روز 21 دسامبر به عنوان تولد ميترا جشن گرفته می شد ولی پس از قرن چهارم ميلادی در پی اشتباه محاسباتی ، اين روز به 25 دسامبر انتقال يافت و از سوی مسيحيان به عنوان روز كريسمس جشن گرفته شد . از اين روست كه تا به امروز بابا نويل با لباس و كلاه موبدان ظاهر می شود و درخت سرو و ستاره بالای آن يادگاری از كيش مهر است .
مير جلال الدين كزازی :
كريسمس همان شب چله است
دكتر مير جلال الدين كزازی استاد زبان و ادبيات فارسی ، به نقش ايزد مهر در مراسم شب چله و تقليد مسيحيان از اين آيين در شب كريسمس اشاره كرد . متن زير برگرفته از سخنرانی دكتر كزازی در همايش " كاوشی در شب چله " است .
" ايزد مهر در يكی از شهرهای خاوری ايران از دوشيزه ای به نام ناهيد زاده شد . پس از مدت اندكی كشور به كيش مهر پرستی كرويد . مهر پرستی از مرزهای ايران فراتر و به روم رفت . پادشاهان روم به آن گرويدند و دين رسمی روم شد .
" بوليانوس " يا "ژوليان "يكی از پادشاهان رومی گروه گروه مردم ترسا را به دين مهر می كشاندند و دعوت می كردند . هنوز هم نيايش های اين شاه رومی با مهر برجاست .
" ای پدر در آسمان نيايش مرا بشنو " . يوليانوس در اين نيايش خدا را پدر می نامد . اين اسمی بود كه ترسايان به تقليد از مهر پرستان بر خدای خود گذاشتند . روميان سالهای بسيار تولد مهر و شب چله را جشن می گرفتند و آن را آغاز سال می ناميدند حتی پس از گسترش دين مسيحيت ، باز كشيشان نتوانستند از گرفتن اين جشنها جلوگيری كنند و به ناچار مجبور شدند به خطا اين شب را زادروز تولد عيسی معرفی كنند تا روز 25 دسامبر را به بهانه تولد عيسی جشن بگيرند نه تولد ايزد مهر ، هنگاميكه به آيين و مراسم مسيحيان در كريسمس نگاه می كنيم بسياری از نشانه های ايرانی اين مراسم را در می يابيم .ايرانيان قديم در شب چله درخت سروی را با دو رشته نوار نقره ای و طلايی می آراستند . بعدها مسيحيان درخت كاج را به تقليد از مهر پرستان و ايرانيان تزيين كردند .
مهر از دوشيزه باكره ای به نام آناهيتا در درون غاری زاده شد كه بعدها مسيحيان عيسی را جايگزين مهر و مريم را جايگزين آناهيتا قرار دادند . يكی ديگر از وام گيريهای مسيحيان از مهر پرستان ، روز مقدس مسيحی يعنی " يكشنبه " است .
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر